چه عواملی بر  توسعه کسب و کار زنان تاثیرگذار است؟

کارآفرینی زنان در جامعه از اهمیت به خصوصی برخوردار است. به گونه‌ای که یکی از شاخص‌های مهم برای ارزیابی و سنجش توسعه و پیشرفت هر کشور میزان مشارکت زنان در تولید است.

کارآفرینی از محورهای اصلی و اساسی رشد و توسعه در هر کشور است، به طوری که آن را موتور توسعه اقتصادی می­دانند. تجربه کشورهای دارای رشد بالای درآمد ملی نشان دهنده آن است که مدیران این کشورها به نقش و اهمیت کارآفرینی در پیشرفت و توسعه کشور پی برده‌اند.

امروزه ضرورت کارآفرینی در رشد، توسعه و شکوفایی جوامع انسانی بیش از پیش مشهود است. هم اکنون، افراد خلاق، نوآور و مبتکر به عنوان کارآفرینان باعث ایجاد تحولات بزرگی در زمینه‌های صنعتی، تولیدی و خدماتی در سرتاسر جهان شده‌اند. کارآفرینان کسانی هستند که با ایجاد کسب‌ وکار جدید، محصولات و خدمات مورد نیاز مردم را تولید می‌کنند.

سه دلیل مهم کشورها برای توجه به مقوله کارآفرینی، تولید ثروت، توسعه فناوری و اشتغال مولد است. در اواخر دهه ۱۹۷۰ در بسیاری از کشورهای پیشرفته به علت تغییر در ارزش‌ها و گرایش‌های جامعه و تغییرات جمعیت شناختی، موجی از کسب و کارهای کوچک و افراد خوداشتغال به وجود آمد. همچنین مطالعات در ایران نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های ۷۵ ـ ۱۳۵۵ هجری شمسی بیشترین میزان اشتغال جدید در اقتصاد ایران به شکل کارکنان مستقل (خویش فرما) بوده است.

متأسفانه به دلیل عدم حمایت از این کارآفرینان و سوق دادن آن‌ها در مسیر رشد و توسعه، بزرگترین چالش اقتصاد ایران در دهه ۱۳۸۰ به بعد بحران بیکاری است. در حالی که اگر در فاصله ۲۰ سال مذکور حمایتی جدی از کارآفرینان صورت می‌گرفت، به گونه‌ای که هر یک‌ تنها یک‌ نفر دیگر را به استخدام خود در آورد معضل بیکاری کمتر می‌شد.

از آنجا که بخش عظیمی از جامعه را زنان تشکیل می‌دهند، لذا کارآفرینی این قشر از جامعه از اهمیت به خصوصی برخوردار است. به گونه‌ای که یکی از شاخص‌های مهم برای ارزیابی و سنجش توسعه و پیشرفت هر کشور میزان مشارکت زنان در تولید است.

در جامعه امروز ایران، زنان نقش مهم و در حال گسترشی در زمینه کسب و کارها ایفا کرده­اند. به گونه­ای که در سال­های اخیر، سهم زنان در کسب و کارهای خصوصی و غیردولتی روند رو به رشدی را طی کرده است. بنابراین، با توجه به ضرورت توسعه سهم زنان در اقتصاد ملی و مقابله با بحران بیکاری زنان، ضروری است که شرایط لازم برای توسعه کارآفرینی زنان فراهم گردد، تا زنان هم با ایجاد کسب و کار و فرصت‌های شغلی برای خود و دیگران بتوانند به حل این بحران کمک کنند. با این وجود زنان در این راه هنوز  با چالش‌های زیادی مواجه هستند.

کارآفرینی فرایندی است که در شبکه متغیری از روابط اجتماعی واقع شده است و این روابط اجتماعی می‌تواند رابطه کارآفرین را با منابع و فرصت‌ها محدود یا تسهیل کند. در صورتی که  نگاهی به پدیده کارآفرینی در زنان داشته  باشیم در می‌یابیم که  بعضی از کارآفرینان نسبت به برخی دیگر موفق‌تر هستند.  گروهی از کارآفرینان در آغاز یک کسب و اولیه شکست می‌خورند و گروهی دیگر موفق عمل می‌کنند. اما این سوال مطرح است که چه عواملی بر  توسعه کسب و کار زنان تاثیرگذار است؟

بر اساس مطالعات انجام گرفته بعضی از این عوامل عبارت‌اند از:

الف-عوامل فردی: در این مورد انگیزه‌ها، ویژگی‌های شخصیتی و ویژگی‌های جمعیت شناختی مدنظر است. می‌توان گفت میان توانایی‌های شخصیتی از قبیل اعتماد به نفس و پنداشت از خود، بر اشتغال زنان رابطه متقابل وجود دارد، به طوری که پنداشت از خود و اعتماد به نفس بالا تأثیر مستقیم بر اشتغال زنان و موقعیت شغلی آنان دارد.

البته در این مورد می‌توان گفت که عوامل محیطی نقش بسیار مهمی را نسبت به عوامل فردی عهده‌دار است، چرا که ویژگی‌های شخصیتی و توانمندی‌های روانی بسیار متأثر از عوامل محیطی است. وضعیت اجتماعی، فرهنگی، حقوقی، سیاسی و اقتصادی جامعه نقش به سزایی را در تقویت یا تضعیف فعالیت‌ها در امور متفاوت دارد.

ب: عوامل شبکه‌ای:  فعالیت‌های اقتصادی در شبکه‌هایی پیچیده از روابط اجتماعی جای دارد. در درون این شبکه‌ها منابع و فرصت‌‎ها در دسترس قرار می‌گیرد. شبکه‌های فعالان اقتصادی مهمترین منبع اطلاعات هستند. در بیشتر موارد مشاوره عالی تعیین کننده در پایایی فعالیت اقتصادی است. بنابراین، برای کارآفرینان به ویژه برای زنان که نیازمند رایزنی و آموزش برای کارآفرینی هستند، بسیار ارزشمند است.  شبکه‌ای کردن و مشارکت می‌تواند نقشی بسیار ارزشمند در گسترش و بین المللی کردن فعالیت‌ها داشته باشد.

شبکه‌های ارتباطی نقش اساسی در نوآوری شرکت‌ها، نتایج شغلی و حرف‌های کارآفرینان، مدیران و متخصصان ایفا می‌کنند، به طوری که این افراد هر قدر مهارت ارتباطی و اجتماعی بیشتری داشته باشند موفق‌تر هستند.

ج- عوامل سازمانی: از دیگر عوامل مهم در کارآفرینی زنان عوامل سازمانی است که از آن میان می‌توان از مهارت‌های مدیریتی، گزینش شیوه مناسب مدیریت و تأمین منابع یاد کرد. مهارت‌های شغلی به ویژه توانایی در دادن ایده و سر و کار داشتن با دیگران، پیوندی نزدیک با توانایی‌های مدیریتی دارد. روش‌های مدیریتی که از سوی کارآفرینان زن ترجیح داده می‌شود، به انگیزه‌های آنان برای مالکیت یک شغل مربوط می‌شود.

نتایج یک بررسی چند سویه درباره دارندگان مشاغل نشان می‌دهد که زنان کارآفرین در زمینه رابطه خود با کارکنان‌شان نگرانند و به فرهنگ همکاری که تضادهای ارتباطی و شخصیتی را در محیط کار کاهش دهد، گرایش دارند. این ترجیحات با انگیزه‌هایی که آنان در آغاز کار داشته‌اند همخوانی دارد.

بسیاری از کارآفرینان برای راه‌اندازی کار تازه از همه یا برخی از این منابع بهره می‌جویند. در واقع داشتن این منابع یکی از عوامل مهم برای راه انداختن یک کار تازه است. بیشتر کارآفرینان، کنترل درونی را ترجیح می‌دهند و می‌خواهند همواره بر کار خود نظارت داشته باشند.

د- عوامل محیطی: از مهمترین عوامل محیطی که بر راه‌اندازی و گسترش فعالیت‌های اقتصادی زنان اثرگذار است می‌توان از ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و فناورانه نام برد. در  بعد فرهنگی فرهنگ اقتدارگرا و نگاه مردانه همواره رواج دهنده باورهای سنتی و کلیشه‌های جنسیتی بوده و از ابتدا، تربیت و اجتماعی شدن دختران، در نظر گرفتن خویش به عنوان جنس دوم و تضعیف اعتماد به نفس و تعمیق حس حقارت و خود کم‌بینی توانایی‌های خویش را در پی داشته است.

همچنین کمبود آگاهی زنان در ابعاد حقوق فردی، خانوادگی و اجتماعی، حرفه‌ای و عدم شرکت در تشکل‌های صنعتی حرفه‌ای و فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، به استمرار ساخت نابرابر کمک می‌رساند. به دلیل نگاه جنسیتی، فرصت‌های اجتماعی و شغلی کمتر به طور برابر با توجه به شایستگی‌ها به افراد، فارغ از جنسیتشان اعطا گشته است، همواره شاهد تبعیض‌های جنسیتی در اشتغال هستیم.

در بعد فناورانه، نقش فناوری و اطلاعات در فعالیت اقتصادی زنان عبارت است از: جایگزینی دوباره تولیدات، برآورده کردن نیازهای مهارتی تازه و ایجاد شغل‌های تازه مانند: اطلاع‌رسانی، چاپ، نشر، بیمه.

به  طور کلی، میزان بهره‌گیری منابع انسانی از فرصت‌های مناسب توسعه همواره به عنوان یکی از پارامترهای اساسی توسعه انسانی مطرح بوده و هست، فرصت‌هایی که می‌بایست زمینه مشارکت عادلانه همه اقشار جامعه را فراهم ساخته و از مزایای اجتماعی و اقتصادی آن بهره‌مند سازد. به نظر می‌رسد زنان ضمن داشتن مشارکت عظیم در جهت فعالیت‌های مختلف، دارای شرایط و امکانات مناسب نیستند و چنانچه این مکانات برای آنها فراهم گردد، استعدادهای بالقوه آنان به منصه ظهور رسیده و جوامع از رشد و توسعه بیشتری برخوردار می‌شوند.

از آنجا که توسعه کارآفرینی زنان در ایران، علاوه بر حل معضل بیکاری، اثرات مستقیم و غیرمستقیم در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور خواهد داشت، لزوم تغییر و تحول در ساختارهای موجود فرهنگی- اجتماعی کشور در جهت تشویق زنان به کارآفرینی، بیش از هر زمان دیگر احساس می‌شود.

منابع:

ممیز، آیت اله و دیگران.(۱۳۹۲). « بررسی عوامل مؤثر در توسعه کارآفرینی زنان» . رشد فناوری، فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد. شماره ۳۵.صص:۲۳-۱۵.

موحدی، ر و دیگران. (۱۳۹۵). « بررسی شیوه‌های آموزشی مؤثر در توسعه کارآفرینی زنان روستایی». راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی. شماره ۶. صص: ۲۴-۳۳.

آراستی، ز و دیگران. (۱۳۹۲). « چگونگی تغییر نقش شبکه‎های اجتماعی زنان کارآفرین از مرحله نوپایی به تثبیت: مورد مطالعه بخش صادرات» . توسعه کارآفرینی شماره ۴صص: ۱۹-۱.